Mobbing w miejscu pracy

Mobbing w miejscu pracy – definicja

Mobbing w miejscu pracy to powtarzalne, mniej korzystne traktowanie danej osoby przez współpracownika lub grupę współpracowników i sabotowanie wydajności tej osoby poprzez m.in. obrażanie jej, poniżanie, upokarzanie lub zastraszanie.

Polski Kodeks pracy (art. 94³) definiuje mobbing jako „działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.

Sprawcą mobbingu może być każdy członek organizacji: przełożony, podwładny, współpracownik, który wykazuje nadmierną chęć kontroli nad drugą osobą.

Przykłady zachowań mobbingowych

Zachowania mobbingowe mogą występować na każdym poziomie organizacji. Do niektórych dochodzi nawet w obecności współpracowników, klientów lub kontrahentów, jednak większość eskaluje w sytuacjach, gdy osoba mobbingowana spotyka się z mobbingującą sam na sam, bez świadków. Wśród najczęściej zgłaszanych przykładów można wymienić:

• Celowe obrażanie danej osoby i uczestnictwo w obraźliwych rozmowach na jej temat, zwłaszcza gdy nie jest przy nich obecna.
• Celowe przekomarzanie, dokuczanie i upokarzanie danej osoby w obecności innych.
• Izolowanie danej osoby od możliwości, informacji i interakcji z innymi.
• Celowe wykluczanie lub izolowanie danej osoby z działań zespołowych i integracyjnych.
• Wysyłanie agresywnych e-maili lub notatek.
• Ciągłe podważanie autorytetu danej osoby, sabotowanie jej działań oraz wytykanie błędów.
• Niesprawiedliwe krytykowanie działań lub zachowań danej osoby.
• Nadmierna kontrola i wywieranie niezdrowej presji.
• Obwinianie danej osoby za niezawinione błędy.
• Stawianie nierealnych żądań, wyznaczanie terminów niemożliwych do zrealizowania, przeciążanie obowiązkami.
• Nieuznawanie osiągnięć danej osoby lub ich publiczne bagatelizowanie.
• Kradzież zasług za pracę danej osoby.
• Rzucanie wrogich spojrzeń i innych zastraszających gestów, zwłaszcza bez obecności osób postronnych.
• Podnoszenie głosu, krzyk, używanie wulgarnego słownictwa wobec danej osoby.
• Budowanie atmosfery napięcia i stresu.

Co nie jest mobbingiem w miejscu pracy?

Nie każde przykre lub trudne zachowanie to mobbing. Mobbing polega na nękaniu lub zastraszaniu, jest uporczywy i długotrwały oraz powoduje, że ofiara ma niskie poczucie własnej wartości i czuje się odizolowana lub wyeliminowana z zespołu. Mobbingiem nie jest więc:

❌ krytyka pracy, zwłaszcza ta konstruktywna i oparta na obiektywnych przesłankach, która ma na celu poprawę jakości pracy danej osoby;

❌ egzekwowanie obowiązków służbowych i wymaganie przestrzegania regulaminu;

❌ pojedyncza sytuacja konfliktowa lub incydentalne, nieodpowiednie zachowanie;

❌ ocenianie wyników, rozmowy dyscyplinujące czy decyzje o zwolnieniu, o ile są zgodne z prawem i wiążą się z procesami zarządzania pracownikami.

Jak HR może reagować na mobbing w miejscu pracy i wspierać osoby zastraszane?

Dział HR odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu, rozpoznawaniu i reagowaniu na przypadki mobbingu w miejscu pracy, a także w zapewnieniu wsparcia dla osób mobbingowanych. Oto kroki, które może podjąć:

✅ Tworzenie i wdrażanie polityk antymobbingowych, czyli wprowadzanie jasnych zasad dotyczących niedopuszczalnych zachowań i informowanie o konsekwencjach przewidzianych dla sprawców takich zachowań. Dział HR powinien dobrze orientować się w lokalnych przepisach prawnych dotyczących mobbingu i zastraszania w miejscu pracy, aby w razie potrzeby podjąć odpowiednie działania prawne.

✅ Regularne szkolenia i edukacja pracowników oraz kadry zarządzającej na temat mobbingu, rozpoznawania jego objawów i zgłaszania takich przypadków. Pomocne są też szkolenia z budowania zdrowych relacji w zespole i radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.

✅ Ustanowienie przejrzystych kanałów zgłaszania przypadków mobbingu i dobór narzędzi, które zapewnią pracownikom anonimowość i bezpieczeństwo.

✅ Budowanie kultury wsparcia i zaufania poprzez bycie dostępnym dla pracowników w sposób dyskretny i przyjazny. Wszystkie rozmowy o zachowaniach mobbingowych powinny być przeprowadzane w sposób poufny, aby osoby dotknięte mobbingiem mogły uzyskać pomoc bez obawy przed negatywnymi konsekwencjami.

✅ Natychmiastowe reagowanie w przypadku zgłoszenia mobbingu z zachowaniem dokładności i bezstronności. Specjaliści HR powinni też wiedzieć, do jakich specjalistów skierować ofiarę mobbingu, aby otrzymała odpowiednie wsparcie oraz jak ochronić ją przed odwetem ze strony sprawcy lub współpracowników. 

✅ Wyciąganie konsekwencji, prowadzenie działań naprawczych i dyscyplinarnych wobec sprawców mobbingu – od udzielania upomnień, przez obniżenie premii, po zwolnienie z pracy.

✅ Stałe monitorowanie atmosfery w pracy poprzez regularne badania nastrojów pracowniczych i ankiety zaangażowania, które pomagają wykrywać wczesne symptomy mobbingu.

Jak pracownik może radzić sobie z mobbingiem w pracy?

Osoba mobbingowana może podjąć następujące działania: 

• Porozmawiać z mobberem o jego zachowaniu i w spokojny, rzeczowy sposób wytłumaczyć mu, że jest ono nieakceptowalne. W wielu przypadkach takie interwencje mogą skutkować zaprzestaniem mobbingu, ponieważ sprawcy nie zawsze są świadomi niewłaściwości swoich działań.
• Zgłosić sytuację bezpośredniemu przełożonemu, kolejnej osobie w strukturze organizacyjnej lub działowi HR. Jeśli próby wewnętrznego rozwiązania problemu nie przynoszą efektu – zgłosić sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy lub skierować sprawę do sądu pracy.
• Zapisywać szczegółowo, co ją spotkało, uwzględniając m.in. daty, godziny, miejsca, to, co zostało powiedziane lub zrobione, oraz kto był przy tym obecny.
• Zbierać dowody, które potwierdzają nękanie lub wyraźnie przeczą oskarżeniom (np. arkusze czasu pracy, raporty z audytu itp.).
• Zwrócić się do specjalisty po wsparcie psychologiczne.

📌 Ważne! Jeśli jesteś świadkiem nękania kogoś, okaż wsparcie tej osobie oraz koniecznie poinformuj swojego przełożonego lub dział HR o tej sytuacji. Osoby mobbowane często same nie mają odwagi zgłaszać nagannych zachowań i potrzebują pomocy, aby uwolnić się od mobbera.