Prawo pracy

Czym jest prawo pracy?

Prawo pracy to zbiór przepisów, który reguluje stosunki między pracownikami a pracodawcami i zapewnia bezpieczne, sprawiedliwe warunki współpracy obu stron. Prawo pracy obejmuje zagadnienia takie jak:

• zasady nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy;
• prawa i obowiązki, a także zakres odpowiedzialności pracowników oraz pracodawców;
• normy dotyczące czasu pracy;
• wysokość minimalnego wynagrodzenia;
• zasady urlopów;
• bezpieczeństwo i higiena pracy;
• ochrona przed zachowaniami dyskryminującymi i mobbingiem;
• praca zdalna;
• odprawy i świadczenia;
• istnienie związków zawodowych itp.

Podstawowe przepisy prawa pracy w Polsce

Najważniejszym aktem prawnym, regulującym prawo pracy w Polsce, jest Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141). Określa on zasady pracy dotyczące pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Jeśli pracownik jest zatrudniony w ramach umowy zlecenia, jego pracę reguluje Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93), dokładniej artykuły 734 do 751, a zasady pracy w ramach umowy o dzieło regulują artykuły 627 do 646.

Przepisy obowiązujące pracodawców

Prawo pracy nakłada szereg różnych obowiązków na pracodawców, m.in.:

• obowiązek zapewniania pracownikom warunków zatrudnienia zgodnych z prawem, w tym właściwą liczbę godzin, ilość przerw i długość urlopów;
• obowiązek prowadzenia dokumentacji pracowniczej i przechowywania jej przez określony czas;
• obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy;
• konieczność zgłaszania pracowników do obowiązkowych ubezpieczeń i regularne odprowadzanie odpowiednich składek (zdrowotne, emerytalne itd.);
• obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiedniego wynagrodzenia i jego terminowe wypłacanie, z uwzględnieniem godzin nadliczbowych;
• obowiązek dbania o ergonomię i higienę miejsca pracy oraz zasady bezpieczeństwa, z uwzględnieniem regularnych szkoleń z zakresu BHP;
• obowiązek odpowiedniej oceny ryzyka zawodowego, identyfikacji i eliminacji zagrożeń w miejscu pracy oraz zapewnienie pracownikom odpowiednich środków ochrony osobistej.

Naruszenie przepisów prawa pracy przez pracodawców prowadzi do poważnych konsekwencji. Pracodawca może zostać:

• ukarany mandatem lub grzywną przez Państwową Inspekcję Pracy;
• zobowiązany do wypłaty odszkodowania pracownikom;
• pozwany przez pracownika lub związek zawodowy.

Prawo pracy chroni nie tylko pracownika, ale również interesy pracodawcy. Pracodawcy mogą m.in.:

• zawierać umowy z klauzulą o zakazie konkurencji;
• podejmować działania dyscyplinarne, jeśli pracownik w sposób rażący naruszył regulamin pracy lub działał na szkodę firmy;
• dochodzić swoich roszczeń w sądzie, jeżeli pracownik spowodował szkody lub utrudniał prowadzenie działalności firmy.

Przepisy obowiązujące pracowników

Pracownicy zatrudnieni w ramach umowy o pracę mają prawo m.in. do:

• terminowego otrzymywania wynagrodzenia za wykonaną pracę;
• płatnego urlopu wypoczynkowego oraz korzystania z innych płatnych dni wolnych w ciągu roku;
• bezpiecznych warunków pracy, zgodnych z zasadami BHP;
• zrzeszania się i wstępowania do związków zawodowych, które będą reprezentować ich interesy;
• równego traktowania, niezależnie od płci, wieku, rasy, religii, niepełnosprawności, orientacji seksualnej i innych cech;
• ochrony przed molestowaniem i mobbingiem;
• ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem z pracy.

Prawo pracy w praktyce

Każdy pracodawca musi zadbać, aby jego polityki i regulaminy wewnętrzne firmy były zgodne z przepisami prawa pracy. Nie wolno mu stosować niedozwolonych zapisów, dopuszczać się dyskryminacji czy ograniczać praw pracowników.

Małe firmy, nieposiadające działu HR, przeważnie konsultują się w sprawie prawa pracy z zewnętrznymi specjalistami, jednak w średnich i dużych firmach za tematy związane z prawem pracy odpowiada dział HR, wspierany przez zewnętrznego specjalistę lub wewnętrznego prawnika. W korporacjach funkcjonują samodzielne działy prawne, które pomagają działowi HR w interpretacji przepisów i doradzają w sprawach związanych z przestrzeganiem prawa pracy.

Prawo pracy a zadania działu HR

Obowiązki działu HR w zakresie przestrzegania prawa pracy to m.in.:

• dbanie o prawidłowy przebieg procesu rekrutacji – wolny od dyskryminacji, z zachowaniem odpowiedniej stawki wynagrodzenia;
• tworzenie, aktualizowanie i archiwizowanie umów o pracę zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa;
• dbanie o prawidłową ewidencję czasu pracy i właściwe naliczanie wynagrodzeń oraz dodatków do wynagrodzeń;
• monitorowanie i zarządzanie czasem pracy pracowników oraz dbanie o przestrzeganie przepisów dotyczących odpoczynku i przerw;
• organizowanie szkoleń BHP, prowadzenie ewidencji szkoleń oraz współpraca z inspektorami BHP w celu zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy;
• organizowanie i prowadzenie szkoleń z zakresu prawa pracy oraz innych szkoleń obowiązkowych podnoszących świadomość prawną w zespole;
• zarządzanie relacjami między pracownikami, rozwiązywanie konfliktów i współpraca ze związkami zawodowymi;
• prowadzenie pełnej i zgodnej z przepisami dokumentacji pracowniczej, w tym akt osobowych;
• przeprowadzania kontroli i audytów wewnętrznych w poszczególnych działach oraz przyjmowanie zgłoszeń pracowników związanych z naruszeniami przepisów.

Dlaczego przestrzeganie prawa pracy jest ważne?

Przestrzeganie prawa pracy obowiązuje zarówno pracodawców, jak i pracowników. Gdy obie strony stosują się do przepisów, miejsce pracy nabiera przyjaznego i motywującego charakteru. Nie tylko rośnie reputacja firmy, co zapewnia jej stały dopływ talentów, ale przede wszystkim rośnie zaangażowanie i satysfakcja pracowników, którzy czują się bezpiecznie.