Zawieszenie pracownika

Czym jest zawieszenie pracownika?

Zawieszenie to czasowe odsunięcie przez pracodawcę osoby zatrudnionej od wykonywania obowiązków służbowych. Nie oznacza rozwiązania umowy ani nie jest karą porządkową, lecz szczególnym środkiem, który może służyć m.in.:

• przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego lub dyscyplinarnego;
• zapewnieniu bezpieczeństwa w miejscu pracy;
• ochronie interesów pracodawcy i zespołu;
• utrzymaniu porządku organizacyjnego do czasu wyjaśnienia sytuacji.

Sposób i zakres stosowania procedury zawieszenia różnią się w zależności od przepisów danego kraju. Niezależnie od systemu prawnego traktowane jest ono jako środek wyjątkowy, stosowany wyłącznie w szczególnych sytuacjach, a nie jako element codziennego zarządzania personelem.

Czy w Polsce pracodawca ma prawo zawiesić pracownika?

W polskim Kodeksie pracy nie znajdziemy przepisu, który wprost regulowałby instytucję zawieszenia pracownika. Nie oznacza to jednak, że pracodawca nie ma narzędzi do czasowego odsunięcia pracownika od obowiązków. Prawo przewiduje bowiem sytuacje, które pełnią podobną funkcję, np.:

• niedopuszczenie do pracy z powodu alkoholu (art. 221d k.p.) – jeśli kontrola wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika albo istnieje uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie nietrzeźwości, po użyciu alkoholu lub spożywał go w trakcie pracy;
• niedopuszczenie do pracy z powodu środków działających podobnie do alkoholu (art. 221f k.p.) – analogicznie, gdy test potwierdzi obecność substancji odurzającej lub gdy zachodzi podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy pod jej wpływem;
• wstrzymanie pracy z przyczyn BHP (art. 209² § 2 k.p.) – pracodawca ma obowiązek wydać pracownikom polecenie oddalenia się w bezpieczne miejsce w przypadku wystąpienia zagrożenia i może nie dopuścić ich do pracy do czasu usunięcia ryzyka.

Odrębnym przypadkiem jest zawieszenie pracownika w czynnościach służbowych przez sąd lub prokuratora (art. 276 k.p.k.), stosowane w postępowaniu karnym, gdy istnieje ryzyko utrudniania dochodzenia.

Warto podkreślić, że możliwość formalnego zawieszenia w czynnościach służbowych dotyczy w Polsce wyłącznie zawodów regulowanych i wynika z ustaw szczególnych, a nie z Kodeksu pracy. Najczęściej stosuje się je w przypadku wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub karnego, a decyzję może podjąć pracodawca lub właściwy organ.

Przykłady regulacji obejmują m.in.:

• nauczycieli – Karta Nauczyciela, art. 85t ust. 1 i 2;
• sędziów – Prawo o ustroju sądów powszechnych, art. 97 i art. 123;
• prokuratorów – Prawo o prokuraturze, art. 150;
• żołnierzy zawodowych – ustawa o obronie Ojczyzny, art. 225;
• funkcjonariuszy policji – ustawa o Policji, art. 39;
• funkcjonariuszy Straży Granicznej – ustawa o Straży Granicznej, art. 43;
• funkcjonariuszy Służby Więziennej – ustawa o Służbie Więziennej, art. 94;
• funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej – ustawa o PSP, art. 39.

Zleceniobiorcy i osoby współpracujące w Polsce w modelu B2B nie podlegają procedurze zawieszenia. W ich przypadku można jedynie ograniczyć lub zakończyć współpracę.

Zawieszenie pracownika w różnych systemach prawnych

Wielka Brytania

W brytyjskim prawie pracy zawieszenie – suspension – stosowane jest głównie w toku postępowania dyscyplinarnego lub z przyczyn BHP. Pracownik zazwyczaj zachowuje prawo do wynagrodzenia, a pracodawca musi działać zgodnie z wytycznymi organizacji ACAS (Advisory, Conciliation and Arbitration Service), które podkreślają, że zawieszenie nie powinno być traktowane jako kara, lecz wyłącznie jako środek tymczasowy.

Niemcy

W Niemczech rozróżnia się dwa pojęcia. Pierwsze to Freistellung, czyli zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia pracy, które może być płatne (np. w okresie wypowiedzenia) lub niepłatne (np. urlop bezpłatny). Drugie to Suspendierung, czyli zawieszenie w czynnościach służbowych, stosowane najczęściej w sektorze publicznym i zawodach regulowanych, gdy wobec pracownika prowadzone jest postępowanie wyjaśniające lub dyscyplinarne. W tym przypadku możliwe jest ograniczenie prawa do wynagrodzenia, zwłaszcza gdy zawieszenie ma związek z zawinionym działaniem pracownika.

Francja

We Francji funkcjonuje instytucja „mise à pied conservatoire” – zawieszenia na czas dochodzenia, które może zakończyć się zwolnieniem dyscyplinarnym. W tym okresie pracownik często nie otrzymuje wynagrodzenia, a pracodawca musi uzasadnić decyzję i postępować zgodnie z kodeksem pracy.

Stany Zjednoczone

W USA, gdzie obowiązuje model zatrudnienia „employment at will”, pracodawcy mają dużą swobodę w stosowaniu zawieszeń, choć ograniczają ich przepisy antydyskryminacyjne EEOC (Equal Employment Opportunity Commission) oraz zapisy układów zbiorowych.

Najczęściej zawieszenie dotyczy naruszeń zasad BHP, złamania regulaminu, naruszenia poufności lub poważnych wątpliwości co do zdolności do wykonywania obowiązków. Wyróżnia się dwie formy:

• paid suspension – zawieszenie płatne, stosowane w trakcie dochodzenia, aby zapewnić neutralność procesu;
• unpaid suspension – zawieszenie bezpłatne, traktowane jako kara dyscyplinarna.

Kraje Ameryki Południowej

W krajach regionu, takich jak Kolumbia i Argentyna, dostępne są pewne formy zawieszenia, ale najczęściej związane z siłą wyższą, pandemią czy sankcjami dyscyplinarnymi i zawsze obwarowane konkretnymi ograniczeniami.

Prawa pracownika podczas zawieszenia

Zawieszenie, nawet jeśli nie jest wprost uregulowane w przepisach, nie oznacza dowolności dla pracodawcy. Pracownik zachowuje prawo:

• do wynagrodzenia – jeśli odsunięcie od pracy wynika z decyzji pracodawcy, a nie z winy pracownika, należy wypłacić mu pensję;
• do informacji – pracownik powinien być jasno poinformowany o przyczynach i zakresie zawieszenia;
• do równego traktowania – zawieszenie nie może być stosowane jako forma dyskryminacji lub nacisku;
• do obrony – jeśli zawieszenie wiąże się z zarzutami dyscyplinarnymi, pracownik ma prawo złożyć wyjaśnienia i skorzystać z pomocy osoby towarzyszącej (np. przedstawiciela związku zawodowego);
• do odwołania – w przypadku zawodów regulowanych przewidziano formalne środki odwoławcze od decyzji o zawieszeniu.

Podsumowanie

Zawieszenie pracownika to czasowe odsunięcie od pracy, które daje firmie przestrzeń na wyjaśnienie sprawy lub zadbanie o bezpieczeństwo zespołu. Aby spełniało swoją funkcję, musi być dobrze uzasadnione i jasno zakomunikowane. Pracownik powinien wiedzieć, dlaczego został odsunięty, jak długo to potrwa i co będzie kolejnym krokiem. Przejrzystość w tym obszarze pomaga budować zaufanie oraz kulturę organizacyjną.

Ponieważ przepisy różnią się w zależności od kraju i rodzaju zatrudnienia, dział HR powinien zawsze sprawdzić lokalne regulacje przed podjęciem decyzji. Dzięki temu zawieszenie może chronić organizację, a jednocześnie zachować równowagę między interesami pracodawcy i pracownika.